پرزدهی پدیده ای است که در پارچه های تهیه شده از نخ های تابیده ظاهر می شود. پرزها توده هایی از الیاف در هم پیچیده اند که در هنگام پوشیدن یا شستشو بر سطح پارچه ظاهر می شوند. پارچه های پرزدار دارای ظاهری ناخوشایند و زیر دست نامطلوب می باشند الیاف آزاد از داخل  نخ ها بیرون کشیده می شوند و توسط نیروهای اصطکاکی ناشی از سایش به فرم گلوله های کروی در می آیند. این گلوله های الیاف درگیر ، به وسیله الیاف پیوند دهنده نام دارند در سطح پارچه باقی می مانند پارچه های تهیه شده از الیاف پنبه ، پشم یا ریون معمولا با مشکل پرزدهی مواجه نیستند، زیرا الیاف پیوند دهنده به سهولت می شکنند و پرزها به محض تشکیل شدن، از سطح پارچه های تهیه شده از نخ های پلی استر یا نایلون ریسیده شده الیاف پیوند دهنده به دلیل استحکام بالاتر به آسانی شکسته نشده و پرزهای تشکیل شده به سرعت از پارچه جدا نمی گردند این امر باعث بروز مشکلاتی در ظاهر پارچه می شود. در مخلوط الیاف نظیر پنبه و پلی استر الیاف ضعیف پنبه ای درگیر شده با پرزها موجب تشدید پرزدهی شده با الیاف پلی استر قوی تر، روی سطح پارچه نگه داشته می شوند. این حالت برای مخلوط الیاف مصنوعی و پشم صادق است پرزهای موجود روی یک پارچه ممکن است حاوی الیاف پارچه های دیگری که در عملیات سایش شرکت کرده اند باشندساختار نخ و پارچه نقش مهمی در پرزدهی ایفا می کنند ساختار محکم و یسته مشکلات کتری در مقایسه با ساختار باز دارد اگرچه پرزدهی تنها بر زیبایی پارچه ها اثر گذار است و مشکلات بنیادی ایجاد نمی کند اما به منظور جلب رضایت مشتری جلوگیری از پرزدهی یا کاهش آن دارای اهمیت است

مکانیزم پرزدهی

تعداد پرزهای روی سطح پارچه در هر زمان، حاصل تعادل دینامیکی بین دو اثر متضاد تشکیل پرز و جدا شدن آن است . الیاف آزاد از طریق سایش، به سطح لیف کشده می شوند و لایه ای از کرک تشکیل می گردد. پس از آن در اثر سایش الیاف پیوند دهنده شکسته و پرزها جدا می شوند زمانی که سرعت تشکیل پرز و جدا شدن آن برابر شود حالت تعادل به وجود می آید هنگامی که عمل سایش به اندازه کافی طولانی گردد، منبع الیاف آزاد تمام شده و سرعت تشکیل پرز و تعداد کل پرزها کاهش می باید هر نقطه روی این منحنی حاصل سرعت تشکیل پرز و جدا شدن آن در مدت زمان معین است . تاثیر تکمیل شیمیایی بر پرزدهی نسبتا اندک است تکمیل ضد پرز در مرحله اول تشکیل پرز احتمالا موجب افزایش برخورد نخ و لیف می شود و در مرحله آخر کاهش قدرت سایشی و پارگی برخی از انواع الیاف محتمل تر است . سایر عوامل پرزدهی وابسته به لیف نخ و ساختار پارچه خواهد بود بنابراین برای بدست اوردن بهترین نسخه برای تکمیل ضد پرز نیازمند همکاری طراحان و تولید کنندگان و تکمیل گران می باشد

مکانیزم و ساختار شیمیایی تکمیل ضد پرز

برای انواع تکمیل ها گروه های خاصی از محصولات شناخته شده  هیچ گروهی از محصولات ضد پرز دهی وجود ندارد این امر به دلیل عدم اهمیت این تکمیل نیست بلکه ممکن است ناشی از عوامل زیر باشد

• تکمیل زیاد عوامل اثر گذار بر رفتار پرزدهی

• تنوع روش های دستیابی به تکمیل های ضد پرز

• شرایطی که غالبا تولید کنندگان مواد کمکی نساجی محصولاتی را توصیه می کنند که اساسا برای سایر اهداف تکمیل ضد پرز کاربرد داشته باشند

• کم بودن نسخه های عمومی برای تکمیل ضد پرز

• نیاز به محلول های خاص برای انواع کالا به طوری که شامل سایر ترکیبات تکمیلی نیز می باشند

روش های تکمیل شیمیایی متعددی برای جلوگیری از تجمع پرزها بر روی سطح پارچه به کار گرفته شده است مفید ترین پلیمرها یا کوپلیمرها اکلریکی هستند زیرا آنها می توانند به راحتی برای تولید فیلم های چسبنده و انعطاف پذیر با چسبندگی خوب روی سطوح لیف اصلاح شونددومین روش تکمیل شیمیایی کاهش دهنده پرز وادار کردن پرزها به جدا شدن از سطح پرز به محض تشکیل شدن است این امر می تواند از طریق کاهش استحکام لیف انجام  شود. همان طور که گفته شد چارچه  تهیه شده از الیاف با استحکام پایین دارای پرز بسیار کم است که این امر نشان دهنده تاثیر مثبت الیاف ضعیف تر بر پرزدهی می باشد. وآخرین روش کاهش تمایل پرزدهی می باشد که استفاده از آنزیم های سلولاز  در عملیات مرطوب  الیاف آزاد نخ ها را به حد کافی حذف کند و در نتیجه پرزدهی به شدت کاهش می یابد

ارزیابی تکمیل های ضد پرز

نوع دقیق نیروهای سایشی ایجاد کننده پرز در منسوجات و الیاف در بین مصرف کننده ها متفائت است . خواص فیزیکی عادت های شخصی و محیط پوشش همگی می توانند بر پرزدهی پارچه موثر باشند به منظور ارزیابی دقیق میزان تمایل پارچه ها به پرزدهی روشه های آزمایشی استانداردی به کار می رود گاهی آزمایش های پوشش واقعی که به طمان طولانی نیاز دارند نسبت به آزمون های پرزدهی آزمایشگاهی که نمی توانند به طور کامل رفتار پرزدهی پارچه را طی مدت زمان کوتاه آزمایش تقلید کنند ترجیح داده می شوند از سوی دیگر مدت زمان کوتاه آزمون های پرزدهی آزمایشگاهی برای پیش بینی رفتار پارچه هایی که مشکل پرزدهی ندارند مشکل نیست . به منظور جلوگیری از باز شدن یا ریش ریش شدن پارچه باید قبل از انجام آزمایش گوشه های بریده شده نمونه چسب زده شود به هر حال در هنگام انجام آزمایش نباید بدون اپراتور رها کرد

رفع عیوب تکمیل ضد پرز و سازگاری آن

به عنوان یک قانون کلی تکمیل های چرب کننده الیاف از طریق کاهش نیروهای اصطحکاکی مورد نیاز برای بیرون کشیدن الیاف آزاد از درون نخ ها موجب افزایش پرزدهی می شوند بنابراین در هنگام استفاده از نرم کن ها و الاستومرهای سیلیکونی، باید به این نکته توجه کرد از ترکیب نرم کن ها و پوشش دهنده های پلیمری می توان برای دستیابی به هر دو خاصیت زیر دست نرم و کنترل اثر پرزدهی استفاده نمود . بهترین همبستگی میان نتایج آزمایشگاهی و روش پوشش  واقعی زمانی است که طی انجام آزمایش نیروهای مختلف مکانیکی مختلفی روی پارچه عمل کنند

منبع

برگرفته از کتاب تکمیل شیمیایی منسوجات

نوشته  ولفگانگ د شیندلر